Het dagelijkse nieuws schrijft graag over hoeveel mensen er de afgelopen dagen zijn overleden aan de gevolgen van een Covid-19 besmetting. Ik hoor en zie deze cijfers zo vaak, dat ze mij steeds minder raken, raar eigenlijk.
De mensen die ‘niet dood zijn gegaan’
Voor mensen die een oorlog hebben meegemaakt en daar nu nog over kunnen vertellen is de dood misschien heel anders. Zoals Esther Perel mooi zei: “Bij mijn ouders en hun generatie zag ik twee typen overlevenden: de mensen ‘die niet dood waren gegaan’ en de mensen ‘die leefden’”. Ook de seksualiteit en ontrouw waar ze in haar onderzoeken over schrijft omvatten een vuur, energie en vitaliteit die vaak een directe link hebben met het willem omzeilen van de dood.
Onze neiging om de dood te willen omzeilen en negeren zorgt ervoor dat we vaak niet genoeg voorbereid zijn op de dood.
Erover praten haalt het dichterbij
Toen het duidelijk werd dat mijn eigen vader ging sterven was er tijd. Tijd om hem vragen te stellen over zijn dood en vragen te stellen over hoe hij vond dat hij heeft geleefd. Tijd om met de familie onze wensen over zijn afscheid te bespreken.
Maar binnen ons gezin was er zelfs toen hij uitbehandeld bleek een taboe om over zijn aanstaande afscheid te praten. Alsof we dan de dood sneller naar ons toe zouden trekken. Alsof hij sneller dood zou gaan als we over zijn afscheid zouden praten.
En dat merk ik bij een heleboel mensen om mij heen. Het maakt niet uit hoe dichtbij of ver weg de dood lijkt, mensen voelen schroom om het met elkaar te bespreken. Voelen zich schuldig alsof ze zouden willen dat de persoon om wie het gaat sneller dood zou gaan.
Praat over het leven
Door er nu over te schrijven, door er met elkaar over te praten, hoop ik dat het onderwerp minder taboe zal worden. Nu de dood in cijfers iedere dag in ons leven komt. Nu de ziekte en de angst voor het verliezen van onze dierbaren misschien meer aanwezig is, is het nodig en geeft het ruimte. Esther Perel geeft aan: Over de dood praten is over het leven praten. Hoop, angst, onzekerheid, verbeelding, connectie, liefde en wat je achter wilt laten.
Ik zou willen dat ik deze gesprekken met mijn vader had gehad. Niet alleen om zijn afscheid nog beter vorm te geven, maar ook om zijn leven beter te begrijpen.
Echte gesprekken
Dus hoe kunnen wij nu, met elkaar aan de telefoon of in een klein gezelschap de gesprekken hebben die er echt toe doen? Hier zijn een aantal vragen die je in ieder stadium van je leven aan elkaar kunt stellen:
Wat zijn de beste en ergste scenario’s voor mijn eigen overlijden?
Wat doe ik vandaag, in mijn leven, om het beste scenario te ondersteunen?
Wat zijn mijn opvattingen over zorg ontvangen?
Ben ik ooit een mantelzorger geweest?
Is er eigenlijk iemand geweest die echt voor mij heeft gezorgd?
Hoe beïnvloedt (mantel)zorg mijzelf, mijn familie en geliefden?
